Hướng dẫn tìm hiểu chung và soạn văn 9 nói với con – Y Phương

Tác phẩm “Nói với con” của nhà thơ Y Phương là một áng thơ trữ tình chứa chan tình cảm gia đình ấm cúng, thiêng liêng, đồng thời là lời ca ngợi tinh thần chịu khó, chăm chỉ trong lao động cùng sức sống tiềm tàng mạnh mẽ của đồng bào ta trong bất cứ hoàn cảnh nào. Soạn “Nói với con” do Kienguru cung cấp sẽ giúp các bạn hiểm thêm về sức sống, vẻ đẹp tâm hồn và ý chí phi thường vượt lên mọi hoàn cảnh khó khăn của dân tộc Tày nói riêng và con người Việt Nam nói chung.

Hệ thống kiến thức hỗ trợ soạn văn 9 Nói với con

Y Phương đã mượn lời của người cha nói với con, nhắc nhở con về cội nguồn sinh dưỡng cùng lòng biết ơn và niềm tự hào đối với quê hương, đất nước. Dưới đây là những kiến thức cơ bản về tác giả Y Phương và tác phẩm “Nói với con”.

Tác giả

– Y Phương tên khai sinh là Hứa Vĩnh Sước, sinh năm 1948. Ông là nguoif dân tộc Tày.

– Y Phương quê ở huyện Trùng Khánh, tỉnh Cao Bằng.

– Năm 1968, ông nhập ngũ và phục vụ trong quân đội đến năm 1981 thì chuyển về công tác ở Sở Văn hóa – thông tin tỉnh Cao Bằng.

– Năm 1993, ông là Chủ tịch Hội Văn học nghệ thuật Cao Bằng, Ủy viên BCH Hội Nhà văn Việt Nam khóa VI.

– Năm 2007, Y Phương được trao tặng Giải thưởng Nhà nước về văn học nghệ thuật.

– Thơ của Y Phương mạnh mẽ, chân thật và trong sáng với cách tư duy giàu hình ảnh của con người miền núi.

– Một số tác phẩm nổi tiếng của ông: Nói với con (1980), Người núi hoa (1982), Tiếng hát tháng giêng (1986), Lửa hồng một góc (1987), Lời chúc (1991), Đàn then (1996), Thơ Y Phương (2002)…

Tác phẩm

2.1. Hoàn cảnh sáng tác

– Bài thơ “Nói với con” được sáng tác năm 1980. Đây là thời điểm đất nước ta mới dành được hòa bình thống nhất nhưng vẫn còn gặp rất nhiều khó khăn và thiếu thốn. Từtình hình thức tế của đất nước ta khi ấy nhà thơ sáng tác bài thơ như lời tâm sự, động viên chính mình đồng thời nhắc nhở con cái và thế hệ trẻ sau này.

– Bài thơ được in trong tập Thơ Việt Nam 1945 – 1985.

2.2. Bố cục

Bài thơ có thể phân tích theo hai phần:

– Phần 1: Từ đầu đến “Ngày đầu tiên đẹp nhất trên đời”. Ý nghĩa: Người cha nói với con về tình cảm cội nguồn.

– Phần 2: Tiếp đến hết. Ý nghĩa: Người cha nói về truyền thống cao đẹp của quê hương và niềm mong ước con sẽ kế tục những truyền thống đáng quý.

2.3. Thể thơ

Bài thơ được sáng tác theo thể thơ tự do.

2.4. Mạch cảm xúc

– Bài thơ mượn lời của người cha nói với con, Y Phương đã gợi về cội nguồn sinh dưỡng mỗi con người từ đó bộc lộ niềm biết ơn và tự hào về sức sống bền bỉ của quê hương mình.

– Bài thơ thấm đượm tình cảm gia đình mà rộng hơn là tình cảm quê hương, tác giả đưa người đọc đi từ những kỉ niệm gần gũi thiết tha đến những lẽ sống cao đẹp ở đời. Cảm xúc, chủ đề của bài thơ được bộc lộ, dẫn dắt một cách tự nhiên, cô đọng, có tầm khái quát nhưng vẫn thấm thía, sâu xa.

II. Gợi ý soạn văn 9 bài Nói với con

Câu 1

Nhà thơ Y Phương sáng tác bài thơ “Nói với con” dựa trên nguồn cảm hứng từ những lời tâm tình của người cha với con, từ đó ông đã khéo léo đề cập đến một khía cạnh sâu xa hơn là cội nguồn sinh dưỡng mỗi con người. Đồng thời, nhà thơ đã ca ngợi sức sống mạnh mẽ, bền bỉ của người dân quê hương mình.

– Bài thơ “Nói với con” bắt nguồn từ cảm hứng về lòng yêu thương con cái, ước mong thế hệ sau nối tiếp xứng đáng, phát huy truyền thống của tổ tiên, dân tộc, quê hương. Hình thức người cha tâm tình, dặn dò con đem đến cho bài thơ giọng điệu thiết tha, trìu mến, ấm áp và tin cậy.

– Bố cục của bài thơ gồm hai phần:

• Phần 1. Từ đầu đến “Ngày đầu tiên đẹp nhất trên đời”: Người cha nói với con về tình cảm cội nguồn.
• Phần 2. Còn lại: Người cha nói với con về truyền thống cao đẹp của quê hương, mong muốn con tiếp nối truyền tống đó.

=> Mỗi phần của bài thơ có một nội dung khác nhau song lại góp phần thể hiện đầy đủ nội dung bài thơ, từ tình cảm gia đình mở rộng ra tình cảm quê hương, từ những kỉ niệm gần gũi, thiết tha nâng lên lẽ sống cao đẹp ở đời.

Câu 2.

Những câu thơ thể hiện người con được sinh ra và lớn lên trong tình thương của cha mẹ, trong sự đùm bọc của quê hương:

– Trong bốn câu tho đầu của bài thơ:

“Chân phải bước tới cha

Chân trái bước tới mẹ

Một bước chạm tiếng nói

Hai bước tới tiếng cười’”

Bốn câu thơ thể hiện người con được lớn lên trong một gia đình có đủ đầy tình yêu thương, sự nâng niu và mong chờ của cha mẹ. Hai âm thanh “tiếng nói”, “tiếng cười” được nhắc tới trong đoạn thơ trên là minh chứng rõ ràng cho tình cảm gia đình ấm cúng và khăng khít. Người cha, người mẹ luôn cố gắng dành những điều tốt đẹp nhất cho con cái của mình.

– Bảy câu thơ tiếp theo:

“Người đồng mình yêu lắm con ơi!

Đan lờ cài nan hoa

Vách nhà ken câu hát

Rừng cho hoa

Con đường cho những tấm lòng”

Trong đoạn thơ này, tác giả đã nói đến cuộc sống lao động đầy tự hào của con người. Con người lớn lên trong tình yêu thương của gia đình rồi tiếp tục trưởng thành trong lao động, hòa hợp với thiên nhiên, đất trời.

Câu 3.

Trong khổ thơ, tác giả sử dụng cụm từ: “Người đồng mình”, đây là một trong số những “nhãn tự” trong toàn bộ bài thơ. Trước hết, cụm từ này thể hiện người dân nơi đây đã và đang sống một cuộc sống khó khăn, vất vả nhưng vô cùng mạnh mẽ, khoáng đạt. Dù thiếu thốn, khổ cực đến đâu thì họ cũng quyết tâm gắn bó bền chặt với quê hương để nỗ lực dựng xây quê hương giàu đẹp, vững mạnh hơn. Từ lời thơ, ta có thể thấy, người cha luôn mong con mình sống phải có nghĩa có tình nơi chôn nhau cắt rốn, dũng cảm đối diện và vượt qua mọi khó khăn gian khổ bằng truyền thống, tinh thần vượt khó đầy tự hào của dân tộc mình:

“Người đồng mình thương lắm con ơi

Cao đo nỗi buồn

Xa nuôi chí lớn

Dẫu làm sao thì cha vẫn muốn

Sống trên đá không chê đá gập ghềnh

Sống trong thung không chê thung nghèo đói

Sống như sông như suối

Lên thác xuống ghềnh

Không lo cực nhọc”

Cụm từ “Người đồng mình” ở đây còn thể hiện sự mộc mạc “thô sơ da thịt” nhưng họ đều là những người có chí lớn và khí phách ngút ngàn (chẳng mấy ai nhỏ bé) và tinh thần lao động cần cù trên quê hương, có tập quán tốt đẹp. Chính vì thế, người cha mong con sẽ trân trọng, tự hào, giữ gìn truyền thống của quê hương và cố gắngvươn lên trong cuộc sống:

“Người đồng mình thô sơ da thịt

Chẳng mấy ai nhỏ bé đâu con

Người đồng mình tự đục đá kê cao quê hương

Còn quê hương thì làm phong tục”

Câu 4.

Lời thơ là lời tâm sự, dặn dò của người cha với con với giọng điệu thân thương, trìu mến, cứng rắn mà cũng chan chứa tình phụ tử. Từ những lời nói của mình, người cha gửi gắm niềm tin yêu tha thiết dành cho con và mong con sẽ thấu hiểu và khắc ghi những gì ông nói. Điều mà có lẽ quý giá, lớn lao nhất mà cha gửi gắm đến con chính là lòng tự hào mãnh liệt về sức sống mạnh mẽ, bất khuất cùng truyền thống cao đẹp của dân tộc và niềm tự hào, hãnh diện về mọi điều thuộc về quê hương của mình khi con lớn lên và bước chân vào đường đời.

Câu 5. Nhận xét về cách diễn tả tình cảm và suy nghĩ bằng hình ảnh của nhà thơ. (Gợi ý: Người miền núi thường có cách nói giàu hình ảnh, cụ thể, mộc mạc mà có tính khái quát, giàu chất thơ. Chẳng hạn bốn dòng thơ đầu bài hay các câu: “Đan lờ cài nan hoa – Vách nhà ken câu hát”, “Người đồng mình tự đục đá kê cao quê hương”…)

Nhà thơ đã sử dụng cách diễn tả tình cảm và suy nghĩ bằng hình ảnh ví dụ như trong câu thơ: “Đan lờ cài nan hoa/ Vách nhà chen câu hát”… đây là một thủ pháp nghệ thuật đồng thời cũng là sự khéo léo của ông trong việc sử dụng ngôn từ. Điều này đã tạo ra nét đột phá trong câu thơ, dù sử dụng hình ảnh hết sức mộc mạc nhưng lại giàu sức gợi tả, có tính khái quát cao mà vẫn giàu chất thơ, vô cùng độc đáo và mang đậm bản sắc dân tộc.

III. Luyện tập

Bài tập trang 74 sgk Ngữ văn 9 tập 2

Đề bài: Đặt mình là nhân vật người con trong bài thơ, soạn một bài nói ngắn về cảm xúc suy nghĩ của mình khi nghe lời người cha nói với con.

Gợi ý làm bài:

• Mở bài: dẫn dắt vấn đề cần trình bày (lưu ý: người viết sử dụng ngôi kể thứ nhất)
• Thân bài:
  • Bày tỏ cảm xúc về tình phụ tử thiêng liêng, ấm áp.
  • Thể hiện tình yêu đối với truyền thống lao động, sức sống mạnh mẽ của dân tộc mình.
  • Thể hiện niềm từ hào đối với truyền thống đáng trân quý của dân tộc. Liên hệ bản thân trong hoàn cảnh đất nước đang hội nhập mạnh mẽ với các nền văn hóa trên thế giới từ đó khẳng định ý thức gìn giữ tài sản vô giá của dân tộc ta – văn hóa.
• Kết bài: khẳng định tình cảm của mình từ những lời dặn dò chân thành mà sâu sắc của người cha.

IV. Kết luận

Trên đây là phần hướng dẫn tìm hiểu chung và soạn bài “Nói với con” mà Kienguru đã tổng hợp và gửi đến các bạn. Mong rằng từ những gợi ý trên các bạn sẽ nắm được những kiến thức cơ bản về bài thơ từ đó đi đến những tìm hiểu sâu rộng hơn về tác phẩm.